Táo bón là một hiện tượng khá phổ biến hiện nay ở nước ta, hầu như ai cũng đã từng bị táo bón vào một thời điểm nào đó trong đời, nó đa dạng, phong phú và gặp ở mọi lứa tuổi, từ trẻ sơ sinh đến người già và do rất nhiều nguyên nhân. Táo bón đôi khi là dấu hiệu của một dạng bệnh khác.
- Đối với trẻ em: bình thường số lần đại tiện khác nhau theo lứa tuổi, trẻ dưới 1 tuổi: 2-3 lần/ngày. Tuy nhiên có trẻ đi 1 lần/ngày nhưng phân vẫn mền, dẻo, khối lượng bình thường thì vẫn không cho đó là táo bón. Với trẻ lớn hơn đi đại tiện 1lần/ngày là bình thường song có khi đại tiện 2-3lần/ngày nhưng phân rắn, lượng ít vẫn là bị táo bón. Các nghiên cứu đã chỉ ra có tới 25-35% bệnh nhân đến khám tiêu hóa, dinh dưỡng gặp phải vấn đề táo bón. Táo ở trẻ em gặp nhiều ở giai đoạn 2-3 tháng tuổi và sau 18 tháng tuổi. Để nhận biết trẻ bị táo bón thì thấy phân rắn và khô, ngoài ra còn có những dấu hiệu khác như trẻ rất khó khăn khi đại tiện, đau, khóc khi đại tiện, trẻ ngại đi đại tiện, ngồi nhón chân hay tư thể khi đại tiện không thoải mái.
- Ngoài ra, những phụ nữ có thai, mới sinh con và người cao tuổi là những đối tượng dễ bị táo bón hơn cả và khó chữa.
2. Nguyên nhân:
Có rất nhiều nguyên nhân gây táo bón, trong đó có những nguyên nhân trực tiếp như do tình trạng bệnh lý của hệ thống tiêu hóa, có những nguyên nhân gián tiếp và những yếu tố tác động làm thay đổi chức năng sinh lý của hệ thống tiêu hóa tạo thành. Nhìn chung có thể tổng hợp thành một số nhóm nguyên nhân gồm:
- Do bệnh lý thực thể nào đó tại đường tiêu hóa như bệnh phình đại tràng bẩm sinh, u đại tràng…bệnh ngoài đường tiêu hóa như ung thư một số bộ phân khác gây chèn ép. Các bệnh toàn thân suy giáp trạng, tăng canxi máu, chức năng tuyến giáp giảm, nhiễm độc chì, một số bệnh lý thần kinh như Parkinson, thần kinh tâm thần như lo nghĩ nhiều, tức giận, buồn phiền. Đối với phụ nữ có thai chủ yếu do thay đổi nội tiết, chèn thai vào đại tràng ảnh hưởng tới sự co thắt và lưu thông, sau khi sinh con ít vận động và kiêng cữ nhiều trong ăn uống. Ở người cao tuổi do giảm sự co thắt của đường tiêu hóa, ít vận động, răng yếu ngại ăn các chất xơ, mặt khác lại hay mắc các bệnh như tim mạch, huyết áp v.v..Đối với trẻ em cũng cần xem xét đôi khi táo bón là triệu chứng của một số bệnh như tắc ruột, lồng ruột, viêm màng não.
- Do dinh dưỡng: những người bị táo bón chủ yếu do chế độ ăn không hợp lý, nhất là những người ăn ít xơ, chất xơ là một tác nhân hỗ trợ có hiệu quả cho quá trình tiêu hóa và tăng sự co bóp của dạ dầy, ăn nhiều chất xơ trong thực phẩm làm tăng khối lượng phân để kích thích vận động đường tiêu hóa, mặt khác, chất xơ có tác dụng làm cho phân liên kết được với nhau, làm mền phân và là nơi mà các sinh vật có lợi làm tổ và sinh sống. Các vi sinh vật này trong quá trình cộng sinh tại ruột sẽ sản sinh ra các enzim giúp cho thức ăn được tiêu hóa, đồng thời cạnh tranh với các vi sinh vật có hại, giúp cơ thể chống và đào thải các vi sinh vật có hại làm cho hệ tiêu hóa được khỏe mạnh, vì vậy những người có chế độ ăn kiêng nhiều cũng dễ bị táo bón.
Đối với trẻ em nhất là trong giai đoạn đang bú mẹ thì chủ yếu do trẻ thiếu ăn, mẹ trẻ cũng bị táo bón, trẻ bú sữa bò, nhất là loại có nhiều ngọt mà trong sữa không bổ sung chất xơ. Trẻ suy dinh dưỡng dễ bị táo bón hơn vì thiếu lượng chất xơ trong khẩu phần ăn, nhu động ruột của các cháu cũng kém hơn. Hơn thế nữa, những chảu bé bị rối loạn tiêu hóa làm mất cân bằng sinh lý hệ tiêu hóa vốn chưa ổn định và không thể tự kiểm soát nên kết quả cũng dẫn đến táo bón. Ngoài ra khi một đứa trẻ sơ sinh chuyển từ bú mẹ sang uống sữa bò hoặc sữa khác cũng dễ bị táo bón. Một khảo sát cho thấy, có tới 29%-48% trẻ bị táo bón là do ăn uống cầu kỳ và 47% có hiện tượng ăn uống kém ngon miệng.
- Uống ít nước: Trong cơ thể con người, nước chiếm tỷ lệ cao tới 60%-70% trọng lượng cơ thể, trong đó tỷ lệ nước ở trẻ lại cao hơn, nhất là đối với trẻ sơ sinh. Nước là thành phần cấu thành nên tế bào và các mô của cơ thể, có vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình trao đổi chất, điều tiết thể dịch, điều hòa cơ thể. Trong quá trình tiêu hóa, nước đóng vai trò quan trọng trong vận chuyển các chất cặn bã đến cơ quan bài tiết để đào thải ra khỏi cơ thể trong quá trình tiêu hóa, giúp cho ăn uống dễ tiêu hóa hơn. Lượng nước này một phần do bữa ăn cung cấp, một phần do chuyển hóa chất trong cơ thể mang lại và phần rất cần thiết là đưa vào cơ thể qua đường uống.
Nhu cầu về nước rất khác nhau theo lứa tuổi, nhất là đối với trẻ em trong từng điều kiện sống của trẻ, ví dụ khi trời nóng nực, trẻ chơi đùa ra mồ hôi nhiều, trẻ bị tiêu chảy, sốt cao thì nhu cầu về nước sẽ cao hơn. Nếu uống nước không đủ nhu cầu là một nguyên nhân trực tiếp dẫn đến bị táo bón.
- Do tâm lý và thói quen sinh hoạt: đây là một trong những yếu tố thuận lợi để dễ bị táo bón. Thói quen nhịn đi đại tiện, một số ngành nghề đòi hỏi phải ngồi lâu, bất động như thợ may, nhân viên văn phòng, lái xe. Trên thực tế, số người bị táo bón ngày càng tăng, nhất là đối với những người làm việc nơi công sở. Nguyên nhân chủ yếu là do áp lực công việc nặng nề, tâm lý căng thẳng quá mức, trong khi đó họ lại ít vận động, không thể thao và nhất là phải ngồi lâu.
Đối với các cháu nhỏ, sinh hoạt tại các trường mẫu giáo hoặc học sinh, do điều kiện cơ sở vật chất chưa đảm bảo, chưa thật sự chủ ý đến các điều kiện sinh hoạt của các cháu, bên cạnh đó, do tâm lý sợ thày, cô giáo, xấu hổ khi nói đến vệ sinh nên nhiều khi nhịn đại tiểu tiện, một số trẻ sợ bẩn, sợ thối nên đại tiện không đều cũng là những nguyên nhân dẫn đến bị táo bón.
- Ngoài ra, còn một số nguyên nhân khác như do bị bệnh phải dung một số loại thuốc có tác dụng gây táo bón, một số người dung kháng sinh lâu ngày, thuốc ngủ, thuốc hạ huyết áp, thuốc chống dị ứng v.v..cũng là những nguyên nhân gây táo bòn mà đã được rất nhiều người phản ánh.
